กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม(ประวัติศาสตร์)
ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1
บทเรียนสำเร็จรูป
กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม(ประวัติศาสตร์)
ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๑ เล่มที่ ๕ เรื่อง อาณาจักรละโว้

คำนำ
เอกสารบทเรียนสำเร็จรูป กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม(ประวัติศาสตร์)ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๑ จัดทำขึ้น
เพื่อมุ่งหวังให้ผู้เรียนได้ศึกษาค้นคว้าหาความรู้และหาคำตอบด้วยตัวเองด้วยตนเอง ยังเป็นการส่งเสริมนิสัยรักการอ่านให้ผู้เรียนด้วย
เอกสารบทเรียนสำเร็จรูปนี้ ประกอบกอบด้วยสาระเนื้อหา ดังนี้
เล่มที่ ๑ เรื่อง อาณาจักรฟูนัน
เล่มที่ ๒ เรื่อง อาณาจักรตาพรลิงค์
เล่มที่ ๓ เรื่อง อาณาจักรขอม
เล่มที่ ๔ เรื่อง อาณาจักรทวารวดี
เล่มที่ ๕ เรื่อง อาณาจักรละโว้
เล่มที่ ๖ เรื่อง อาณาจักรโคตรบูร
เล่มที่ ๗ เรื่อง อาณาจักรศรีวิชัย
เล่มที่ ๘ เรื่อง อาณาจักรโยนกเชียงแสน
เล่มที่ ๙ เรื่อง อาณาจักรหริภุญชัย
เล่มที่ ๑๐ เรื่อง อาณาจักรล้านนา
รวมทั้งสิ้น ๑๐ เล่ม
ขอขอบคุณ นายกิตติศักดิ์ นิยมราษฎร์ ผู้อำนวยการโรงเรียนสามัคคีวิทยา(เชื้อผู้ดีปถัมภ์) นางศรีรัตน์ สุขสุวรรณ ครูชำนาญการพิเศษ โรงเรียนบ้านเกาะเทโพ นางมณฑิยา อรุณรังษี ครูชำนาญการพิเศษ โรงเรียนวัดบางพูดใน นายณรงค์ ช้างยัง ศึกษานิเทศก์ชำนาญการพิเศษ สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาอุทัยธานี นายภิญโญ สุปการ ศึกษานิเทศก์ชำนาญการพิเศษสำนักงานเขตพื้นที่นนทบุรี เขต ๒ ที่ให้ความอนุเคราะห์เป็นที่ปรึกษาให้คำแนะนำ
ข้อแนะนำในการศึกษาบทเรียนสำเร็จรูป
ก่อน ที่นักเรียนจะศึกษาหรือเรียนรู้ด้วยตนเอง ให้นักเรียนอ่านข้อแนะนำและปฏิบัติตามดังนี้
๑.ศึกษาสาระสำคัญและจุดประสงค์การเรียนรู้ของบทเรียนให้เข้าใจ
๒.ทำแบบทดสอบก่อนเรียน แล้วตรวจคำตอบโดยดูเฉลยจากหน้าถัดไป
๓.ศึกษาเนื้อหาแต่ละกรอบให้เข้าใจ ไม่ควรข้ามกรอบ ศึกษาทีละกรอบ
๔ ทำแบบฝึกหัดการเรียนรู้ทุกกรอบ โดยอ่านคำชี้แจง คำอธิบายและคำถามให้เข้าใจ เมื่อตอบคำถามเสร็จแล้วตรวจคำตอบโดยดูเฉลยหน้าถัดไป หากมีข้อที่ผิดให้ย้อนกลับไปอ่านเนื้อหาให้เข้าใจอีกครั้งหนึ่งแก้ไขคำตอบให้ถูกต้องแล้วจึงเริ่มศึกษากรอบต่อไปได้
๕.ศึกษาให้ครบทุกกรอบแล้วทำแบบทดสอบหลังเรียน พร้อมตรวจคำตอบในหน้าถัดไปจากนั้นเปรียบเทียบผลความก้าวหน้าของการเรียน
๖.เมื่อนักเรียนเข้าใจถึงขั้นตอนการศึกษาบทเรียนสำเร็จรูปแล้วขอให้นักเรียนเริ่มศึกษาได้เลย
๗.เมื่อทำกิจกรรมครบทุกขั้นตอนแล้วนำบทเรียนส่งคุณครู
สาระสำคัญ

ผลการเรียนรู้
๑.รู้และเข้าใจพัฒนาการของอาณาจักรละโว้ได้
๒.อธิบายการตั้งถิ่นฐานของอาณาจักรละโว้ได้
๓.สามารถสรุปประวัติของอาณาจักรละโว้ได้
แบบทดสอบก่อนเรียน เรื่อง อาณาจักรละโว้
คำชี้แจง ให้นักเรียนเลือกตอบข้อ ก ข ค หรือ ง ที่ถูกที่สุด
๑.ใครคือผู้ก่อตั้งอาณาจักรละโว้
ก.พระยากาฬวรรณดิศ
ข.พระยาอำมาตยาธิบดี
ค.พระยาวินัยสุนทร
ง.พระยากัลยาณไมตรี
๒.แม่น้ำสายใดที่ไม่เกี่ยวข้องกับอาณาจักรละโว้
ก.แม่น้ำปิง แม่น้ำลพบุรี และแม่น้ำวัง
ข.แม่น้ำป่าสัก แม่น้ำเจ้าพระยา และแม่น้ำลพบุรี
ค.แม่น้ำมูล แม่น้ำวัง และแม่น้ำน่าน
ง.แม่น้ำป่าสัก แม่น้ำยม และแม่น้ำน้อย
๓.เวียง วัง คลัง นา เป็นการปกครองแบบใด
ก.แบบขุนนาง
ข.ระบบศักดินา
ค.แบบประชาธิปไตย
ง.แบบจตุสดมภ์
๔.กษัตริย์คือพระผู้เป็นเจ้าอวตารมายังโลกเป็นการปกครองแบบใด
ก.แบบพุทธราช
ข.แบบธรรมราช
ค.แบบเทวราช
ง.แบบสิทธราช
๕.ผู้เผยแผ่พระพุทธศาสนาในดินแดนภาคเหนือคือใคร
ก.พระเจ้ากรุงละโว้
ข.พระนางจามเทวี
ค.อ้ายฟ้า
ง.พญามังราย
๖.อาณาจักรละโว้ปัจจุบันคือจังหวัดใด
ก.จังหวัดกาญจนบุรี
ข.จังหวัดสุพรรณบุรี
ค.จังหวัดสิงห์บุรี
ง.จังหวัดลพบุรี
๗.ปราสาทหินพิมาย อยู่ในจังหวัดใด
ก.นครราชสีมา
ข.นครสวรรค์
ค.บุรีรัมย์
ง.ลพบุรี
๘.อโรคยาศาล สร้างขึ้นเพื่อเหตุผลใด
ก.เป็นที่พักสำหรับคนเดินทาง
ข.ที่สำหรับกักขังผู้ทำความผิด
ค.ที่สำหรับรักษาผู้ป่วย
ง.เป็นกำแพงป้องกันเมือง
๙.พระเจ้ากรุงละโว้ได้ส่งพระนางจามเทวี พระราชธิดาไปครองเมืองใด
ก.เมืองจันทบุรี
ข.เมืองหริภุญชัย
ค.เมืองจามปา
ง.เมืองเวียงกุมกาม
๑๐.ธรรมศาลาสร้างขึ้นเพื่อเหตุผลใด
ก.เป็นที่พักสำหรับคนเดินทาง
ข.ที่สำหรับกักขังผู้ทำความผิด
ค.ที่สำหรับรักษาผู้ป่วย
ง.เป็นกำแพงป้องกันเมือง
---------------------------------------------
เฉลยคำตอบ
๑.ก ๒.ค ๓.ง ๔.ค ๕.ข ๖.ง ๗.ก ๘.ค ๙.ข ๑๐.ก
---------------------------------------------
อาณาจักรละโว้

กิจกรรมที่ ๑ ให้นักเรียนตอบคำถามต่อไปนี้
๑.อาณาจักรละโว้ตั้งขึ้นเมื่อใด
๒.อาณาจักรละโว้มีแม่น้ำไหลผ่าน ๓ สาย ได้แก่แม่น้ำสายใดบ้าง
๓.หลักฐานเกี่ยวกับมนุษย์ในอดีตที่ยาวนานขุดค้นพบที่ใด
๔.อาณาจักรละโว้สันนิษฐานว่าผู้ใดเป็นผู้สร้าง
๕.อำเภอชัยบาดาลและอำเภอพัฒนานิคมอยู่ในจังหวัดใด
๖.เมืองร่วมสมัยของอาณาจักรละโว้ คือเมืองใด
๗.ทางโบราณคดีคาดว่าอาณาจักรละโว้อาจเป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักรใด
๘.พุทธศตวรรษที่ ๑๓-๑๔ อาณาจักรละโว้รุ่งเรืองมากที่สุดด้านใด
๙.หลักฐานที่ระบุว่าละโว้เป็นเมืองโบราณดูได้จากสิ่งใด
๑๐.ในอดีตอาณาจักรละโว้เกิดจากการรวมตัวกันของชุมชนใด
----------------------------------------------
เฉลย
๑.พ.ศ.๑๐๐๒
๒.แม่น้ำเจ้าพระยา แม่น้ำป่าสัก แม่น้ำลพบุรี
๓.จังหวัดลพบุรี
๔.พระยากาฬวรรณดิศ
๕.ลพบุรี
๖.อาณาจักรทราวดี
๗.อาณาจักรทวารดี
๘.พุทธศาสนา
๙.พงศาวดารเหนือ
๑๐.ชุมชนขนาดเล็กรวมกัน
------------------------------------------------
อาณาจักรละโว้ มีความหมาย ๒ นัย ดังนี้

อาณาจักรละโว้มีระบอบการปกครองแบบเทวราชคือเชื่อว่ากษัตริย์คือ พระผู้เป็นเจ้าซึ่งอวตารมายังโลกมนุษย์ ตามคติความเชื่อในศาสนาพราหมณ์-ฮินดู ต่อมา ได้เปลี่ยนการปกครองเป็นแบบพุทธราช คือเชื่อว่ากษัตริย์คือพระโพธิสัตว์ที่จุติลงมายังโลกเพื่อช่วยเหลือสรรพสัตว์ตามคติในพระพุทธศาสนานิกายมหายาน นอกจากนี้ยังมีระบบจตุสดมภ์อันประกอบด้วย เวียง วัง คลัง นา สำหรับปกครองอาณาจักรและประเพณีสืบราชสมบัติตามแบบเขมร
กิจกรรมที่ ๒ ให้นักเรียนตอบคำถามดังต่อไปนี้
๑.เมืองใดคือศูนย์กลางทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือของอาณาจักรละโว้
๒.อาณาจักรละโว้ตั้งอยู่ในพื้นที่ภาคกลางมีศูนย์กลางอยู่ที่เมืองใด
๓.ขอมมีอิทธิพลต่ออาณาจักรละโว้ในเรื่องใดบ้าง
๔.พื้นที่ภาคกลางของอาณาจักรละโว้อยู่ติดแม่น้ำใด
๕.ระบบจตุสดมภ์ประกอบด้วยอะไรบ้าง
๖.ระบบจตุสดมภ์เป็นระบบเกี่ยวกับอะไร
๗.กษัตริย์คือพระโพธิสัตว์ เป็นคติความเชื่อของศาสนาใด
๘.การปกครองแบบเทวราชเชื่อว่ากษัตริย์คือสิ่งใด
๙.รูปศิลปกรรมและวัฒนธรรมของอาณาจักรใดมีอิทธิพลต่ออาณาจักรละโว้
๑๐.กษัตริย์คือพระผู้เป็นเจ้าซึ่งอวตารมา เป็นความเชื่อของศาสนาใด
-----------------------------------
เฉลย
๑.เมืองพิมาย
๒.เมืองละโว้
๓.ศิลปกรรม ศาสนา ภาษา อักษร ความเชื่อ
๔.แม่น้ำเจ้าพระยา
๕.เวียง วัง คลัง นา
๖.การปกครองและประเพณีการสืบราชสมบัติ
๗.พุทธนิกายมหายาน
๘.พระผู้เป็นเจ้าผู้อวตารมา
๙.เขมรหรือขอม
๑๐.พรามหณ์ - ฮินดู
----------------------------------

กิจกรรมที่ ๓ ข้อใดต่อไปนี้ถูก ให้นักเรียนอ่านประโยคต่อไปนี้และพิจารณาว่าข้อใดที่กล่าวได้ถูกต้อง
๑.ศาสนาพราหมณ์-ฮินดู นิกายไศวะ นับถือพระศิวะเป็นเทพเจ้าสูงสูด
๒.ศาสนาพุทธนิกายหินยานแพร่หลายในอาณาจักรละโว้มากที่สุด
๓.ชาวละโว้มีความเชื่อทางศาสนาตามแบบเขมร
๔.โรงพยาบาลในปัจจุบันคืออโรคยาศาลในอาณาจักรละโว้
๕.ปราสาทหินพิมายเป็นปราสาทที่สร้างด้วยหินศิลาแลง
๖.ที่พักคนเดินทางหรือเรียกว่าธรรมศาลา
๗.อโรคยาศาลสร้างในสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ ๒
๘.พระปรางค์สามยอดสร้างด้วยหินศิลาแลง
๙.ปราสาทตาเมือนโต๊ดเป็นอโรคยาศาล
๑๐.ศิลปะแบบบายนพบได้ที่ปราสาทตาเมือน
----------------------------------------------
เฉลย
ข้อที่กล่าวถูกต้องได้แก่ ๑ ๔ ๖ ๘ ๙ และ ๑๐
----------------------------------------------

อาณาจักรละโว้เคยเป็นเมืองสำคัญของอาณาจักรทวารวดีมาก่อน เคยมีความรุ่งเรืองในด้านพระพุทธศาสนามาแต่โบราณ
ตำนานมูลศาสนากล่าวว่าพระเจ้ากรุงละโว้ได้ทรงส่ง พระนางจามเทวี ราชธิดาใน พระองค์ไปครองเมืองหริภุญชัย
เพื่อเผยแพร่พระพุทธศาสนา พระนางจามเทวี ในดินแดนภาคเหนือ อาณาจักรละโว้มี ความเจริญรุ่งเรืองมากขึ้นจนมีอิทธิพลครอบคลุมดินแดนภาคกลางตอนบน ตั้งแต่จังหวัดนครสวรรค์เรื่อยลงมาจนถึงภาคตะวันออกและภาคตะวันออกเฉียงเหนือมีศูนย์กลางอยู่ที่จังหวัดลพบุรี ประมาณพุทธศตวรรษที่ ๑๗ จึงได้ย้ายมาอยู่ที่เมืองอโยธยาและมีการค้าขายกับจีนเจริญรุ่งเรือง แต่เมื่อมีการสถาปนากรุงศรีอยุธยาขึ้นเป็นเมืองหลวงของอาณาจักรอยุธยาในปี พ.ศ. ๑๘๙๓ อาณาจักรละโว้ก็ได้กลายเป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักรอยุธยา
ตั้งแต่นั้นมา หลังพุทธศตวรรษที่ ๑๖ อาณาจักรขอมได้ขยายอำนาจมาทางตะวันตกทำให้ความสำคัญของอาณาจักรละโว้ลดลง อิทธิพลศิลปวัฒนธรรมของขอมได้แพร่เข้ามา เช่น การสร้างโบราณสถาน การสร้างพระพุทธรูปปางนาคปรก รวมทั้งภาษาขอม
กิจกรรมที่ ๔ ข้อใดต่อไปนี้ถูก ให้นักเรียนอ่านประโยคต่อไปนี้และพิจารณาว่าข้อใดที่กล่าวได้ถูกต้อง
๑.เจ้ากรุงละโว้ได้ส่งพระราชธิดาไปครองเมืองหริภุญชัย
๒.ผู้เผยแพร่พระพุทธศาสนาในดินแดนภาคเหนือคือเจ้ากรุงละโว้
๓.พระพุทธรูปนาคปรกได้รับอิทธิพลของขอม
๔.อาณาจักรละโว้เคยเป็นเมืองสำคัญของอยุธยามาก่อน
๕.พระราชธิดาของเจ้ากรุงละโว้ทรงพระนามว่าจันทร์เทวีวงศ์
๖.พุทธศตวรรษที่ ๑๗ อาณาจักรละโว้ย้ายมาอยู่ที่เมืองอโยธยา
๗.อาณาจักรละโว้มีการติดต่อค้าขายกับชาวอาหรับและอินเดีย
๘.โบราณสถานในอาณาจักรละโว้ได้รับอิทธิพลมาจากเขมร
๙.ภาคกลางของอาณาจักรละโว้มีศูนย์กลางอยู่ที่นครสวรรค์
๑๐.พระราชธิดาของเจ้ากรุงละโว้ทรงนับถือศาสนาพราหมณ์ – ฮินดู
๑๑.อาณาจักรที่ทำให้ความสำคัญของอาณาจักรละโว้ลดลงคืออาณาจักรขอม
๑๒.ในปี พ.ศ. ๑๘๙๓ อาณาจักรละโว้กลายเป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักรขอม
๑๓.ตำนานมูลศาสนากล่าวถึงการเผยแผ่พระพุทธศาสนาในดินแดนภาคเหนือ
๑๔.อาณาจักรขอมได้ขยายอำนาจมาทางทิศตะวันตกในพุทธศตวรรษที่ ๑๗
๑๕.การสถาปนากรุงศรีอยุธยาขึ้นเป็นเมืองหลวงในปี พ.ศ. ๑๘๙๓
----------------------------------------------
เฉลย
ข้อที่กล่าวถูกต้อง ได้แก่ ๑ ๓ ๖ ๘ ๑๑ และ ๑๓
---------------------------------------------
แบบทดสอบหลังเรียน
๑.ใครคือผู้ก่อตั้งอาณาจักรละโว้
ก.พระยากาฬวรรณดิศ
ข.พระยาอำมาตยาธิบดี
ค.พระยาวินัยสุนทร
ง.พระยากัลยาณไมตรี
๒.แม่น้ำสายใดที่ไม่เกี่ยวข้องกับอาณาจักรละโว้
ก.แม่น้ำปิง แม่น้ำลพบุรี และแม่น้ำวัง
ข.แม่น้ำป่าสัก แม่น้ำเจ้าพระยา และแม่น้ำลพบุรี
ค.แม่น้ำมูล แม่น้ำวัง และแม่น้ำน่าน
ง.แม่น้ำป่าสัก แม่น้ำยม และแม่น้ำน้อย
๓.เวียง วัง คลัง นา เป็นการปกครองแบบใด
ก.แบบขุนนาง
ข.ระบบศักดินา
ค.แบบประชาธิปไตย
ง.แบบจตุสดมภ์
๔.กษัตริย์คือพระผู้เป็นเจ้าอวตารมายังโลกเป็นการปกครองแบบใด
ก.แบบพุทธราช
ข.แบบธรรมราช
ค.แบบเทวราช
ง.แบบสิทธราช
๕.ผู้เผยแผ่พระพุทธศาสนาในดินแดนภาคเหนือคือใคร
ก.พระเจ้ากรุงละโว้
ข.พระนางจามเทวี
ค.อ้ายฟ้า
ง.พญามังราย
๖.อาณาจักรละโว้ปัจจุบันคือจังหวัดใด
ก.จังหวัดกาญจนบุรี
ข.จังหวัดสุพรรณบุรี
ค.จังหวัดสิงห์บุรี
ง.จังหวัดลพบุรี
๗.ปราสาทหินพิมาย อยู่ในจังหวัดใด
ก.นครราชสีมา
ข.นครสวรรค์
ค.บุรีรัมย์
ง.ลพบุรี
๘.อโรคยาศาล สร้างขึ้นเพื่อเหตุผลใด
ก.เป็นที่พักสำหรับคนเดินทาง
ข.ที่สำหรับกักขังผู้ทำความผิด
ค.ที่สำหรับรักษาผู้ป่วย
ง.เป็นกำแพงป้องกันเมือง
๙.พระเจ้ากรุงละโว้ได้ส่งพระนางจามเทวี พระราชธิดาไปครองเมืองใด
ก.เมืองจันทบุรี
ข.เมืองหริภุญชัย
ค.เมืองจามปา
ง.เมืองเวียงกุมกาม
๑๐.ธรรมศาลาสร้างขึ้นเพื่อเหตุผลใด
ก.เป็นที่พักสำหรับคนเดินทาง
ข.ที่สำหรับกักขังผู้ทำความผิด
ค.ที่สำหรับรักษาผู้ป่วย
ง.เป็นกำแพงป้องกันเมือง
------------------------------------
เฉลย
๑.ก ๒.ค ๓.ง ๔.ค ๕.ข ๖.ง ๗.ก ๘.ค ๙.ข ๑๐.ก
-----------------------------------

บรรณานุกรม
วิชาการ,กรม,กระทรวงศึกษาธิการ. คู่มือการจัดการเรียนรู้กลุ่มสาระการเรียนรู้
สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม.กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์องค์การค้ารับส่งสินค้า
และพัสดุภัณฑ์ ( ร.ส.พ. ), ๒๕๔๕.
สถาบันพัฒนาคุณภาพวิชาการ ( พว. ) .ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๑.กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์บริษัทพัฒนาคุณภาพวิชาการ , ๒๕๔๘.
อาทร จันทวิมล ดร. ประวัติของแผ่นดิน. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์อักษรไทย , ๒๕๔๘.
นวลจันทร์ ตุลารักษ์. ประวัติศาสตร์ : การตั้งถิ่นฐานและพัฒนาชาติไทย. กรุงเทพฯ :
โรงพิมพ์โอ.เอส. พริ้นติ้งเฮ้าส์ , ๒๕๔๗
ดนัย ไชยโยธา. ประวัติศาสตร์ : ยุดก่อนประวัติศาสตร์ถึงสิ้นอาณาจักรสุโขทัย. กรุงเทพฯ. โรงพิมพ์โอ.เอส.พริ้งติ้งเฮ้าส์ ,๒๕๕๐